„Dynamika zmian klimatycznych w czwartorzędzie oraz granica późny glacjał/holocen w osadach biogenicznych południowej Polski”
Tematem przewodnim tegorocznej sesji jest zapis zmian klimatycznych, rekonstruowany na
podstawie interdyscyplinarnych badań osadów biogenicznych. W ramach proponowanej sesji
przewidziano także referaty dotyczące zapisu granicy późny glacjał/holocen w osadach biogenicznych
południowej Polski oraz podsumowujące stan badań osadów torfowych w rejonie Krakowa.
W czasie sesji podjęta zostanie także dyskusja na temat współczesnych procesów
sedymentacyjnych w zbiornikach jeziornych oraz interpretacji zdarzeń paleośrodowiskowych
w ekosystemach jeziornych i torfowiskowych, również w kontekście pradziejowej działalności
ludzkiej.
Gospodarzami tegorocznej sesji, która odbędzie się w dniach 15-16 marca
jest Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie i
Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk. Honorowy patronat nad
sesją objął Jego Magnificencja Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w
Krakowie, prof. dr hab. Kazimierz Karolczak.
Badania torfowisk w rejonie Krakowa
prof. dr hab. Dorota Nalepka, Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk
Foto 1. Torfowisku Błoto (Wielkie Błoto) w Puszczy Niepołomickiej. Dr Andrzej
Środoń (1908-1998) i mgr Aleksander Jankun (1911-1969) podczas pobierania rdzenia do
badań palinologicznych, sierpień 1948 r. Jedna z fotografii z archiwum dr hab. Andrzeja
Jankuna (1940-2007), przekazana do wykorzystania Dorocie Nalepce, która również badała to
torfowisko.
W 1885 roku prof. Marian Raciborski (1863-1917) opisał z Torfowiska Błoto (Wielki
Błoto) w Puszczy Niepołomickiej, na wschód od Krakowa, warstwę popielatego osadu leżącą
pod pokładami torfu, którą uznał za ślad dawnego zbiornika wodnego. W 1948 roku mgr
Aleksander Jankun, wraz z dr Andrzejem Środoniem pobrali z tego torfowiska materiał do
analizy pyłkowej (Foto 1). W 1955 roku mgr Alicja Szponderówna zakończyła badania tego
rdzenia, interpretując wszystkie próby zanalizowane przez siebie i część prób, które
zanalizował mgr A. Jankun. Materiał okazał się bardzo trudny do interpretacji.
Skonstruowany diagram pyłkowy podzielony został tylko na część dolną, reprezentującą
zimny okres, prawdopodobnie schyłkowy okres plejstocenu i część górną, reprezentującą
okres holoceński (Szponder unpbl.). Ponownie osady z tego stanowiska zbadano
paleobotanicznie pod koniec lat 90. XX wieku (Nalepka 1994).
W rejonie Krakowa analizie palinologicznej poddano, jak dotychczas, jeszcze dwa
torfowiska. W zachodniej części było to torfowisko w Cholerzynie (Morawicy), wieku
holoceńskiego (Madeyska, Obidowicz 2001) i w południowej torfowisko w Podłężu (Nalepka
1994; Dzięgielewski i in. 2013). Inne osady torfowe, zbadane dotychczas powstawały w
starorzeczach (np. Nalepka 1994, b; Mamakowa 1970; Wasylikowa i in. 1985), a pozostałe
nawarstwienia organiczne powstawały często w związku z działalnością człowieka (np.
Koperowa w: Wasylikowa 1991; Nalepka 2009; Wasylikowa i in. 2009).
Dzięgielewski K., Nalepka D., Walanus A. 2011 (2013). Dry swamp? Researching a
peat-bog and settlement in Podłęże near Kraków as a contribution to climate reconstruction in
the early Subatlantic period. Archaeologia Polona 49: 31–36.
Mamakowa K. 1970. Late-Glacial and Early-Holocene vegetation from the territory of
Kraków (Poland). Acta Palaeobotanica, 11: 3–12.
Nalepka D. 1994. Historia roślinności w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej w
czasie ostatnich 15 000 lat. Wiadomości Bot. 38: 95–105.
Nalepka D. 2003. Prehistoric and historic settlement recorded in a terrestrial pollen
profile: Boreal to Subatlantic forest succession in a 60 cm thick sediment in Stanisławice
(southern Poland). Acta Palaeobotanica, 43: 101–112.
Nalepka D. 2009. Are sporomorphs collected from the Wawel renaissance Gardens
indicative of herbs cultivated by Queen Bona Sforza (1494-1557)? Acta Palaeobotanica, 49:
353–364.
Madeyska E, Obidowicz A. 2001. Wyniki analiz paleobotanicznych stanowiska
Cholerzyn. [W:] Kadrow S. (red.), Via Archaeologica. Kraków, 65–74.
Szponder A. 1955 (niepubl.). Analiza pyłkowa holoceńskiego torfowiska „Wielkie
Błoto” w Puszczy Niepołomickiej. Praca magisterska wykonana w Instytucie Botanicznym
UJ.
Wasylikowa K., Starkel L., Niedziałkowska E., Skiba S., Stworzewicz E. 1985.
Environmental changes in the Vistula valley at Pleszów caused by neolithic man. Przegląd
Archeologiczny, 33: 19–55.
Wasylikowa K. 1991. Roślinność wzgórza wawelskiego we wczesnym i późnym
średniowieczu na podstawie badań paleobotanicznych. Studia do Dziejów Wawelu, 5: 93–131.
Wasylikowa K., Wacnik A., Mueller-Bieniek A. 2009. Badania archeobotaniczne w
nawarstwieniach historycznych z terenu Krakowa: metodyka-stan badań-
perspektywy. Geologia, 35(1): 89-101.
w którym co krok można napotkać na niezwykłe
zabytki, świadczące o długiej historii tego miasta (według gminnej ewidencji
jest ich ponad 6 tysięcy). Jednym z najchętniej odwiedzanych przez turystów
miejsc w Krakowie jest Stare Miasto, które od 1978 roku wraz z Wawelem,
Kazimierzem i Stradomiem jest wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Nawet krótki pobyt w tej historycznej stolicy Polski może zapewnić wielu
niezapomnianych wrażeń.
Dla tych, którzy chcieliby zwiedzić Kraków i dowiedzieć się więcej na temat
jego historii polecamy strony:
W ramach tworzenia nowej strony internetowej Sesji Paleologicznych mamy prośbę o przesyłanie na adres email archiwalnych materiałów z poprzednich sesji, wpisując w temat emaila "archiwum".
